તેં – કરસનદાસ લુહાર.

એક લીલા પાંદ પર તેં વહાલ વરસાવ્યું હશે !
એ પછી આંગણ સુધી જંગલ ધસી આવ્યું હશે !

આંહીનો અંધાર મારો સૌમ્ય, હરિયાળો થયો ;
તુલસી ક્યારે કોડિયું તેં હમણાં પ્રગટાવ્યું હશે !

જે જગાથી આપણે લઇને તરસ છૂટાં પડ્યાં ;
એ જગા જોવા પછી કોઇ ઝરણ આવ્યું હશે !

ચાર અક્ષર જેટલું અંતર સહેવાયું નહીં ;
એટલે તેં છૂંદણાંમાં નામ ત્રોફાવ્યું હશે !

મારું નિર્જળ શહેર આખું પાણીપાણી છે હવે !
પત્રમાં સરિયામ ચોમાસું તેં ચીતરાવ્યું હશે !

ગામઠી ગોફણ ગીતા – અનામી.

ધરતયડો કે’ છે :
’ધરમછેતરમાં ને કરુછેતરમાં
ઇ ઘડીકમાં બાઝી મરે,
હંજયડા ! ઘડીકમાં બાઝી મરે,
(એવાં) મારા છૈયાંઉ ને ભાયુંના સોકરાંઉ,
ભેળાં થઇને સું કરે –
હંજયડા ! ભેળાં થઇને સું કરે ?’

અરજણીયો કે’ છે :
નાનાએ મારવા ને મોટાએ મારવા,
ને મારવાનો ના મળે આરો,
કરહણિયા ! મારવાનો ના મળે આરો,
એવું તે રાજ કેદીક ના રે કઇર્યું તો,
ચિયો ગીગો રહી ગીયો કુંવારો ?
કરહણિયા ! હું તો નથી લડવાનો…

કરહણિયો કે’ છે :
અજરામર છે અલ્યા મનખાનો આત્યમો,
ને માર્યો ના કો’થી મરાય ;
અરજણિયા ! માર્યો ના કો’થી મરાય ;
એવું હમજીને અલ્યા દીધે તું રાખ્યને,
તારા બાપનું સું જાય ?
અરજણિયા ! મેલ્યને મૂરખાવેડા…

મલક હંધોય તારી કરવાનો ઠેકડી
ને હું તો કહી કહીને થાક્યો
આ ખતરીના કુળમાં ચ્યાંથી તું આવો ?
ઊંધા તે પાનિયાનો પાક્યો
અરજણિયા ! મેલ્યને મૂરખાવેડા…
અલ્યા જુધમાં જીતેશ તો રાજ કરેશ ને
મરેશ તો જા’શ ઓલ્યા હરગે,
અરજણિયા મરેશ તો જાશ ઓલ્યા હરગે,
અલ્યા તારો તે દિ’ જો ઘેર હોય તો
આવો તે લાગ શીદ ચૂકે ?
અરજણિયા ! મેલ્યને મૂરખાવેડા…

મોટા મોટા માઇત્મા ને મોટા પુરસ
જીણે વાસનામાં મેલ્યો પૂળો
અરજણિયા વાસનામાં મેલ્યો પૂળો
અલ્યા એવા ઇ જગત હાટું કરમું ઢઇડે
પસે તું તે કઇ વાડીનો મૂળો ?
અરજણિયા ! મેલ્યને મૂરખાવેડા…

કરમની વાત હંઘી આપડા હાથમાં
ને ફળની નઇં એકે કણી,
અરજણિયા ફળની નઇં એકે કણી.
ઇમ ના હોય તો હંધાય થઇ બેહે
ઓલ્યા દલ્લી તે શહેરના ધણી
અરજણિયા ! મેલ્યને મૂરખાવેડા…
ને ઊંધું ઘાલીને જા કરમ ઢહઇડ્યે
ફળની તું કર્ય મા ફકર્ય
અરજણિયા ફળની તું કર્ય મા ફકર્ય
ફળનો દેનારો ઓલ્યો બેઠો પરભૂડિયો
ઇ નથ્થ તારા બાપનો નોકર
અરજણિયા ! મેલ્યને મૂરખાવેડા…

અરજણિયો કે છે :
ભરમ ભાંગ્યો ને સંસ્યો ટળ્યા છે.
ને ગન્યાંન લાદયું મને હાચું ;
કરહણિયા ! ગન્યાંન લાદયું મને હાચું.
તું મારો મદારી ને હું તારો માંકડો
તું નચાવે ત્યમ હું નાચું
કરહણિયા ! હું તો હવે લડવાનો…

હંજયડો કે’ છે :
જોગી કરહણિયો ને ભડ અરજણિયો
ઇ બેઉ જ્યાં થાયે ભેળા
ધરતયડા ! ઇ બેઉ જ્યાં થાયે ભેળાં
મારું દલડું તો ઇમ શાખ્ય પૂરે સે
તિયાં દા’ડી ઊડે ઘીકેળાં
ધરતયડા ! દા’ડી ઊડે ઘીકેળાં… !

તડપદા શબ્દો ::
ધરતયડો = ધૃતરાષ્ટ્ર,  ધરમછેતર = ધર્મક્ષેત્ર,  કરુછેતર = કુરુક્ષેત્ર,
હંજયડો = સંજય,  અરજણિયો = અર્જુન,  કરહણિયો = કૃષ્ણ,
ખતરી = ક્ષત્રી,  જુધમાં = યુદ્ધમાં,  હરગ = સ્વર્ગ,  સસ્યો = સંશયો,
ગન્યાંન = જ્ઞાન,  શાખ્ય = સાક્ષી,  દા’ડી = રોજ.

ક્યાં ગયો મોરલીવાળો – મીરાં.

ક્યાં ગયો મોરલીવાળો અમારા ઘૂંઘટ ખોલી રે ?
ક્યાં ગયો વાંસળીવાળો, અમને રંગમાં રોળી રે… ક્યાં…..

હમણાં વેણી ગૂંથી હૂતી, પે’રી કસુંબલ ચોળી રે ;
માત જસોદા સાખ પૂરે છે, કેસર છાંટ્યા ઘોળી રે… ક્યાં…..

જળ જમુનાનાં ભરવા ગયાં’તાં, બેડું નાખ્યું ઢોળી રે ;
પાતળિયો પરપંચે ભરિયો, અમે તે અબળા ભોળી રે… ક્યાં…..

પ્રેમ તણી પ્રેમદાને અંતર, ગેબની મારી ગોળી રે ;
બાઇ મીરાં કે પ્રભુ ગિરિધર નાગર, ચરણકમલ ચિત ચોડી રે… ક્યાં…..

નિદાન – ફિલિપ ક્લાર્ક.

ગઇ કાલે
લોકશાહીના
પેટમાં
સખત
દુખાવો ઊપડ્યો.
ડૉક્ટરે
તપાસીને કહ્યું :
‘પેટમાં’
સત્તાની ગાંઠ છે.

મેળો આપો તો – હરિન્દ્ર દવે. Harindra Dave.

મેળો આપો તો એક માનવીની સંગ
                  અને એકલતા આપો તો ટોળે,
જીવન આપો તો એવું આપો કે
                  શ્વાસ એના કેફના કસૂંબાને ઘોળે !

      તરતાં ના આવડે લગાર અને તગતગતા
                  તડકાનો દરિયો લલકારે.
      થાકેલી આંખો અંજાતી નથી, તોય
                  થોડાં મૃગજળ ચળકે છે મઝધારે. 

ટીપેથી પાય તો ધરાઉં, સાવ તરસ્યો હું
                  રહી ગયો છલકાતી છોળે.

      સૂની બપોરની આ એકલતા એકલતા
                  એકલતા બોલી અકળાવો.
      ઊગતી સવારના આ ડહોળા રંગમાં
                  જો થોડી આ સાંજ ઘૂંટી લાવો.

કોઇએ ના હોઠે અડકાડ્યું એ અમરતને
                  કોણ હવે આકાશે ઢોળે ?

#  કવિ પરિચય.

પોત અલગ છે ! – રાજેન્દ્ર શુક્લ.

સાવ અમારી જાત અલગ છે,
કરવી છે તે વાત અલગ છે ;

સૂતેલાંનાં સ્વપ્ન અલગ ને
જાગે તેની રાત અલગ છે !

નખશિખ કવચ ધરી શું કરિયેં,
આડી ઢાલ ધરી શું કરિયેં ;

અદીઠ રહીને મર્મ ભેદતા
અંદરના આઘાત અલગ છે !

આખેઆખું ઝંઝેડી આ
ઝંઝાવાતો ઘોર સૂસવતા,

એ ય ભલે જાણી લેતા કે
તરણાની તાકાત અલગ છે !

શ્વાસે શ્વાસે સુગંધ જેવું
હોવાને ઓગાળી નાખે,

એક ઘડી અળગું નવ લાગે,
સાજનની સોગાત અલગ છે !

ભરી સભામાં એક એમની
વાત અનોખી કાં લાગે આ ?

શબ્દો એના એ જ પરંતુ
પોત અલગ છે, ભાત અલગ છે !

વર્ષો પછી – પન્ના નાયક. Panna naik.

કેટકેટલાં વર્ષો પછી
મારે બારણે તારો પત્ર…..
દ્વાર ટકોર્યું
પત્ર લીધો
               ખોલ્યો

અક્ષરો ઝંઝા થઇને ઊમટ્યા
ઊકલી નહીં એ લિપિ
ઝાંખી શાહી
– વહ્યા સમયની વાણી વહી રહી ચૂપચાપ

કેટકેટલાં વર્ષો પછી
આંખ ઉકેલે આંસુ.